Bijna twee jaar na de introductie van SARS-CoV-2 is duidelijk geworden dat het virus niet snel zal verdwijnen.Ook is duidelijk dat het virus muteert, waardoor specifieke varianten van SARS-CoV-2 ontstaan.De exacte implicaties van deze varianten worden onderzocht, maar het is waarschijnlijk dat ze een selectief voordeel hebben ten opzichte van eerder circulerende varianten.Het is mogelijk dat SARS-CoV-2 de komende jaren zodanig muteert dat bestaande vaccins onvoldoende bescherming bieden tegen ziekenhuisopnames in de algemene bevolking.Momenteel wordt waargenomen dat de bescherming van de huidige vaccins tegen infectie wordt verminderd door de opkomst van varianten, maar blijft hoog tegen ziekenhuisopnames en ernstige ziekten.Boostervaccinaties worden momenteel geadviseerd voor specifieke risicogroepen waar het reguliere vaccinatieschema leidt tot een onvoldoende immuunrespons, en worden overwogen voor mensen op hoge leeftijd waar de effectiviteit van het vaccin lager is.Belangenverstrengeling en financiële ondersteuning: voor dit artikel zijn mogelijke belangenverstrengeling gemeld.ICMJE-formulieren van de auteurs zijn online beschikbaar samen met de volledige tekst van dit artikel.Bijna twee jaar na het opduiken van SARS-CoV-2 bij de mens is duidelijk geworden dat het virus snel gaat verdwijnen.Ook is duidelijk dat het virus muteert, er specifieke varianten van SARS-CoV-2 zijn ontstaan.De implicaties van deze varianten kunnen nog worden onderzocht, maar het is aannemelijk dat ze een selectief voordeel hebben ten opzichte van eerder circulerende varianten.Het is mogelijk dat bestaande vaccins de algemene bevolking onvoldoende beschermen tegen ziekenhuisopnames.Op dit moment zien we dat de bescherming van de huidige vaccins tegen infectie door de opkomst van varianten is verminderd, maar nog steeds is tegen ziekenhuisopnames en ernstige ziekte.Boostervaccinaties worden momenteel opgesteld voor specifieke risicogroepen bij wie het reguliere vaccinatieschema tot onvoldoenderespons leidt;ze worden bij mensen op hoge leeftijd, lager is.SARS-CoV-2 is een vrij groot RNA-virus met een genoom dat bestaat uit ongeveer 30.000 nucleotiden.Net als andere coronavirussen bevat het virus een 'proofreading'-mechanisme (zie uitleg), waardoor er niet meer veranderingen optreden in het genoom;Gemiddeld gezien veranderde het genoom met ongeveer 2 nucleotiden per maand.Influenzavirussen, die jaarlijks zorgen voor een griepepidemie – behalve in het griepseizoen 2020-2021, door de covid-19-restricties – hebben ook een RNA-genoom, maar muteren ongeveer twee keer zo snel.Ondanks deze verschillen virale evolutie als gevolg van de ontworpen circulatie van SARS-Co toch een belangrijke rol.Door karakterisering is duidelijk geworden dat SARS-CoV-2 sinds de introductie in 2019 veel veranderingen heeft plaatsgevonden die mogelijk de functionaliteit van het virus beïnvloeden.Zo zijn er tien verschillen gevonden van het voordeel Wuhan-SARS-CoV-2-virus en daardoor dominant zijn geworden.Dat gebeurde eerst in februari-maart 2020 aan het begin van de pandemie in Europa,1 en vervolgens met de opkomst van de alfavariant en de deltavariant, die achtereenvolgens de uitgevoerde virussen verdrongen.Daarnaast zijn er regionaal ook virussen gevonden met kenmerkende variaties, de bèta- en de gammavariant.2De meeste covid-19-vaccins wekken een brede immuunrespons op die bestaat uit zowel een humorale (antilichaam-gemedieerde) als een cellulaire respons (T-cel gemedieerd) tegen het spike-eiwit van het SARS-CoV-2-virus.De vaccins hebben een belangrijk doel om ziekenhuisopname, ernstige ziekte en overlijden door covid-19 te voorkomen.Ook kunnen vaccins helpen om de verdere varianten te verspreiden, om de kans op het ontstaan ​​en de verspreiding van nieuwe varianten kleiner te maken.In Nederland worden 4 vaccins gebruikt: de mRNA-vaccins van Pfizer-BioNTech en Moderna, en de recombinant-adenovirusvaccins van Oxford-AstraZeneca en Janssen.Beide typen vaccins zorgen dat het lichaam spike-eiwitten gaan die vervolgens als lichaamsvreemd worden vastgelegd, resulteren een immuunrespons op gang.Wanneer er zich ontwikkeld heeft met SARS-CoV-2 en het virus in het geval van repliceren, zorgt deze immuunrespons ervoor dat er zich geen, of in elk geval geen ernstige ziekteverschijnselen ontstaan.Het is bekend dat na primaire vaccinatie een langdurige meetbare humorale en cellulaire respons, hoewel de sterkte van de respons wat wordt ingesteld tussen de vector- en mRNA-vaccins.3 Influenzavaccins zijn op een ander principe gestoeld: vastgesteld wordt gezuiverd eiwit in geproduceerd, afgeleid de bijdrage van T-cellen in de afweerreactie beperkt is.Recentelijk zijn er varianten van het SARS-CoV-2-virus die mogelijk impact hebben op ons vermogen om infectie te voorkomen, worden ontwikkeld en te voorkomen.Op dit moment worden door de WHO 4 verschillende varianten als zorgwekkend: de kadertekst voor informatie over de omikronvariant.De alfavariant werd als eerste gevonden in het Verenigd Koninkrijk in september 2020 werd 2 maanden later in Nederland.Ook de bètavariant – mei eerst maar van 2020 – en de gammavariant – eerst in Brazilië aangetroffen, november 2020 – zijn in Nederland aangetroffen, minder frequent dan de al variant, die in het voorjaar 2021 meer dan 90% van de voorjaar 2021 besmettingen veroorzaakte.4 Met de introductie van de meest recente gevallen van besmetting in de afgelopen zomer is het aantal besmettingen met de alfavariant snel opgetreden.De laatste verandering is een recente wijziging van de deltavariant (AY.4.2).Er is nog onvoldoende bekend om te kunnen voorspellen van deze variant zich verder zal zal.Alle veranderingen zorgwekkende omvangrijke diverse veranderingen in het genoom omvattende veranderingen in de aminozuurvolgorde van het spike-eiwit.Het spike-bindt aan celreceptoreneiwit van de gastheer (angiotensineconverterend enzym type 2, ACE2), toekomstige fusie met de celbereik en het virus de cel binnendringt.Het receptorbindende domein en het N-terminale domein zijn belangrijke aangrijpingspunten voor die het virus kunnen neutraliseren (figuur).Mutaties in deze domeinen kunnen de structuur veranderen dat het virus zou kunnen ontsnappen aan de immuniteit.De vraag die voor variant wordt gesteld wordt van dit de werking van de huidige vaccins elke uiteindelijke.Van de griepprik is namelijk bekend dat deze bijna jaarlijks moet worden aangepast aan nieuw opkomende varianten.6 Recent werd duidelijk dat ook humane coronavirussen dergelijke 'antigene drift' kunnen vertonen.7Er zijn meerdere hypothesen over de omstandigheden waaronder virusvarianten zijn ontstaan ​​en uiteindelijke virussen verdringen.Naast verschillende effecten hebben op het proces van infectie, de geproduceerde virusdeeltjes, van het komende van nieuw gevormde virusdeeltjes in een toekomstige persoon, leiden tot toekomstige ontwikkelingen herkenning door het immuunsysteem na een infectie van vaccinatie.Uit in-vitros is vastgesteld dat in het vergelijken met het Wuhan-virus de latere varianten minder goed geneutraliseerd worden door serum van ontwikkelde en gevaccineerde individuen.8,9 De grootste reductie in neutraliseren antilichaamdeiter is voor de bètavariant;Deze reductie deels uitgegeven door de E484K-mutatie in het receptorbindende domein.10 Het is niet mogelijk de resultaten van deze neutralisatiestudies te vertalen naar vaccin-effectiviteit, aangezien een 'correlaat van bescherming' ontbreekt (zie Uitleg), hoewel de hoogte van de een belangrijke parameter is.11 Een andere celresponsparameter, is langdurig op hoge niveaus meetbaar (minimaal 6 maanden) en lijkt af niet te nemen bij de verschillende varianten.12-15 ontstaan ​​het inzicht dat lagere neutralisatietiters vooral effect op de bescherming tegen ontwikkeling, de bescherming tegen langdurige inspanningen de sterke T-celresponsen op verminderde blijven.wordt er uit observationele studies meer bekend over de effectiviteit van vaccins bij varianten van het virus.Het is belangrijk om altijd rekening te houden met deze studies kan worden gehouden met factoren die een vertekend beeld (confounders), wat het maakt om deze studies te.Toch zijn ze ze nodig om inzicht te krijgen in populatie nodig-immuniteit en varianten in een noodzakelijke instelling.Zo is de beoogde datum van de effectiviteit van vaccins tegen beide infectie als dodelijke ziekte bij besmetting door de alfavariant behouden.16 Voor de bèta- en deltavariant wordt een reductie gezien in effectieve tegen infectie, maar de vaccins implementatie zeer effectief tegen ziekenhuisopname en ernstige ziektebeloop. 17-19 In Nederland zien we dat de vaccins ook zeer goed werken tegen hospitalisatie en IC-opname veroorzaakt door de deltavariant.5Informatie over hoe mutaties antigene eigenschappen kunnen invloed bepalen eerst beginnen met nieuwe zorg verschillende ontstaan.Door analyse mogelijk van onderliggende sequentiedata, voorspellingen basis van structuren, mutagenese- en 'deepmutational scanning'-experimenten (zie Uitleg) is dit.Zo werd bijvoorbeeld duidelijk dat bepaalde mutaties in het receptorbindende domein, zoals E484K (bèta, gamma) en L452R (delta) de reactie met neutraliserende bedoeld kunnen verminderen.10,20 Varianten met specifieke mutaties kunnen zo vroeg gemonitord worden, waardoor gerichter onderzoek kan plaatsvinden naar de impact van deze varianten, onder andere op vaccins.Een studie uit Israël uitgebreide dat bij mensen van 60 jaar ouder de effectiviteit van het Pfizer/BioNTech-vaccin tegen infectie afnam van 73% bij 4 maanden na volledige vaccinatie tot 57% bij 6 maanden na volledige vaccinatie.Hierbij moet er acht worden genomen dat gevolgen kan hebben voor het virusDe effectiviteit tegen ziekenhuisopname in die groep was niet goed hoog (> 85%).21Israël zag in juni 2021 een nieuwe golf aan covid-19-patiënten die ongeveer samenviel met de opkomst van de deltavariant, resulterend het onduidelijk is van de reden van de doorbraakinfecties de deltavariant was van een algemene afname van de afweer in de loop van de tijd .Door deze overeenkomsten is discussie ontstaan ​​over het al dan niet toedienen van boostervaccinaties.Er is bewijs dat homologe en in het bijzonder heterologe boostervaccinatie (zie Uitleg) leidt tot een hogere concentratie antistoffen dan zijn begonnen van de eerste vaccinatiereeks, en dat de uitbreidingen met die na primaire vaccinatie.22,23 Het is nog niet bevestigd in klinische studies, maar dit zal waarschijnlijk leiden tot verhoogde bescherming tegen infectie en ziekte.Observationele studies uit Israël en Zweden laten zien dat homologe en heterologe boosters het risico op infectie en dodelijke verliezen, maar de effecten zijn mede afhankelijk van de gekozen vaccinatieschema's en daarmee niet een-op-een te vertalen naar de Nederlandse situatie.24,25Voor Influenzavirussen gelden dat door antigeen drift nieuwe varianten ontstaan ​​die kunnen worden ontwikkeld immuniteit na vaccinatieVeranderingen in influenzavirussen zijn wereldwijd redelijk uniform en in het verdringen van virussen door een nieuwe drift-variant.De effectiviteit van het vaccin wordt mede bepaald door de grootte van het antigene verschil en daarom moet de samenstelling van vaccins bijna jaarlijks worden aangepast.Sinds de jaren 50 is er door de WHO een netwerk, het 'global influenza surveillance and response system' (GISR), om de verspreiding en evolutie van het influenzavirus te monitoren.Met behulp van dit netwerk en de beschikbaarheid van beter gedefinieerde 'correlaten van bescherming' is het mogelijk om jaarlijks te sluiten van de vaccins moeten worden aangepast.Ook voor SARS-2 wordt een netwerk-CoV-2 wordt een netwerk opgezet, waarbij de combinatie van epidemiologische data, genetische data en mutagenese- en mutatie-scanning-experimenten wordt gebruikt om een ​​meer proactief surveillancesysteem te ontwikkelen.Hoewel SARS-CoV-2 in vergelijking met influenza minder snel lijkt te denken, zijn er de eerste waarnemingen van – beperkte – ontsnapping aan immuniteit door vaccinatie.Gezien de mogelijke circulatie van het virus is verdere evolutie mogelijk, wat mogelijk is van de vaccins noodzakelijk kan maken.De huidige vaccin biedt een hoge mate van bescherming tegen extreme ziekte door de dominante varianten, maar bescherming tegen infectie is sterk verbeterd door de opkomst van varianten en afname van antistoftiters in de loop van de tijd.Homologe en heterologe boostervaccinaties geven een versterking van antistoffen en een iets beperktere boost van cellulaire responsn.Op dit moment is nog niet bekend van en zo ja, met welke frequentie de compositie van het vaccin op een jaarlijkse basis moet worden aangepast.Het is noodzakelijk dat er eerst een primaire reeks begint, en dat dit moment groter is dan het risico van varianten die volledig beginnen aan de immuniteit na vaccinatie.Het proces van het toezicht en het vergaren van kennis over de 'correlaten van bescherming' voor covid-19- vaccins is lastig om beslissingen te nemen over het toekomstige beleid te ondersteunen.Korber B, Fischer WM, Gnanakaran S, et al;Sheffield COVID-19 Genomics Group.Veranderingen in SARS-CoV-2-piek volgen: bewijs dat D614G de besmettelijkheid van het COVID-19-virus verhoogt.Cel.2020;182:812-27.e19.doi:10.1016/j.cell.200.06.043.MedlineWHO.SARS-CoV-2-varianten volgen.www.who.int/en/activities/tracking-SARS-CoV-2-variants, geraadpleegd op 26 oktober 2021.Collier AY, Yu J, McMahan K, et al.Differentiële kinetiek van immuunresponsen opgewekt door covid-19-vaccins.N Engl J Med.2021;385:2010-2.doi:10.1056/NEJMc2115596.MedlineShu Y, McCauley J. GISAID: Wereldwijd initiatief voor het delen van alle griepgegevens - van visie tot realiteit.Euro-surveillance.2017;22:30494.doi:10.2807/1560-7917.ES.2017.22.13.30494.MedlineRIVM.Effectiviteit van COVID-19 vaccinatie tegen ziekenhuis- en intensive-care-opname in Nederland.www.rivm.nl/sites/default/files/2021-08/Effectiviteit%20van%20COVID-19%20vaccinatieVV270821.pdf, gepubliceerd op 26 oktober 2021Smith DJ, Lapedes AS, de Jong JC, et al.Het in kaart brengen van de antigene en genetische evolutie van het influenzavirus.Wetenschap.2004;305:371-6.doi: 10.1126/wetenschap.1097211.MedlineEguia RT, Crawford KHD, Stevens-Ayers T, et al.Een menselijk coronavirus evolueert antigeen om aan immuniteit tegen antilichamen te ontsnappen.PLoS Pathog.2021;17:e1009453.doi:10.1371/journal.ppat.1009453.MedlineHoffmann M, Arora P, Groß R, et al.SARS-CoV-2-varianten B.1.351 en P.1 ontsnappen aan neutraliserende antilichamen.Cel.2021;184:2384-93.e12.doi:10.1016/j.cell.2021.03.036.MedlinePlanas D, Veyer D, Baidaliuk A, et al.Verminderde gevoeligheid van SARS-CoV-2-variant Delta voor neutralisatie van antilichamen.Natuur.2021;596:276-80.doi:10.1038/s41586-021-03777-9.MedlineLiu Z, VanBlargan LA, Bloyet LM, et al.Identificatie van SARS-CoV-2 spike-mutaties die monoklonale en serum-antilichaamneutralisatie afzwakken.Celgastheermicrobe.2021;29:477-88.e4.doi:10.1016/j.chom.2021.01.014.MedlineKhoury DS, Cromer D, Reynaldi A, et al.Neutraliserende antilichaamniveaus zijn zeer voorspellend voor de immuunbescherming tegen symptomatische SARS-CoV-2-infectie.Nat Med.2021;27:1205-11.doi:10.1038/s41591-021-01377-8.MedlineGoel RR, Painter MM, Apostolidis SA, et al;UPenn COVID-verwerkingseenheid.mRNA-vaccins induceren duurzaam immuungeheugen voor SARS-CoV-2 en zorgwekkende varianten.Wetenschap.14 oktober 2021 (epub).doi: 10.1126/science.abm0829.MedlineGuerrera G, Picozza M, D'Orso S, et al.BNT162b2-vaccinatie induceert duurzame SARS-CoV-2-specifieke T-cellen met een stamcelgeheugenfenotype.Wetenschap Immunol.2021;2 november:eabl5344 (epub).doi: 10.1126/sciimmunol.abl5344.MedlineGeers D, Shamier MC, Bogers S, den Hartog G, Gommers L, Nieuwkoop NN, et al.Zorgwekkende SARS-CoV-2-varianten ontsnappen gedeeltelijk aan humorale maar niet aan T-celreacties bij herstellende COVID-19-donoren en ontvangers van vaccins.Wetenschap Immunologie.2021;6:eabj1750.MedlineTarke A, Sidney J, Methot N, et al.Impact van SARS-CoV-2-varianten op de totale CD4+- en CD8+-T-celreactiviteit bij geïnfecteerde of gevaccineerde personen.Celrep Med.2021;2:100355.doi:10.1016/j.xcrm.2021.100355.MedlineHaas EJ, Angulo FJ, McLaughlin JM, et al.Impact en effectiviteit van mRNA BNT162b2-vaccin tegen SARS-CoV-2-infecties en COVID-19-gevallen, ziekenhuisopnames en sterfgevallen na een landelijke vaccinatiecampagne in Israël: een observatiestudie met behulp van nationale surveillancegegevens.Lancet.2021;397:1819-1829.doi:10.1016/S0140-6736(21)00947-8.MedlineAbu-Raddad LJ, Chemaitelly H, Butt AA;Nationale Studiegroep voor COVID-19 Vaccinatie.Effectiviteit van het BNT162b2 Covid-19-vaccin tegen de varianten B.1.1.7 en B.1.351.N Engl J Med.2021;385:187-9.doi:10.1056/NEJMc2104974.MedlineLopez Bernal J, Andrews N, Gower C, Gallagher E, Simmons R, Thelwall S, et al.Effectiviteit van covid-19 vaccins tegen de B.1.617.2 (Delta) variant.N Engl J Med.2021;385:585-94.MedlineTang P, Hasan MR, Chemaitelly H, Yassine HM, Benslimane FM, Al Khatib HA, et al.BNT162b2 en mRNA-1273 COVID-19 vaccineffectiviteit tegen de SARS-CoV-2 Delta-variant in Qatar.Natuurgeneeskunde.2 november 2021 (epub).MedlineGreaney AJ, Starr TN, Barnes CO, Weisblum Y, Schmidt F, Caskey M, et al.Mutaties toewijzen aan de SARS-CoV-2 RBD die ontsnappen aan binding door verschillende klassen antilichamen.Nat Comm.2021;12:4196.MedlineGoldberg Y, Mandel M, Bar-On YM, Bodenheimer O, Freedman L, Haas EJ, et al.Afnemende immuniteit na het BNT162b2-vaccin in Israël.N Engl J Med.27 oktober 2021 (epub).MedlineSablerolles RSG, Rietdijk WJR, Goorhuis A, Postma DF, Visser LG, Geers D, et al.Immunogeniciteit en reactogeniciteit van boostervaccinaties na Ad26.COV2.S-priming (pre-print).medRxiv.22 oktober 2021.Borobia AM, Carcas AJ, Pérez-Olmeda M, Castaño L, Bertran MJ, et al.Immunogeniciteit en reactogeniciteit van BNT162b2-booster bij deelnemers met ChAdOx1-S-primed (CombiVacS): een multicenter, open-label, gerandomiseerde, gecontroleerde fase 2-studie.Lancet.2021;398:121-30.MedlineBar-On YM, Goldberg Y, Mandel M, Bodenheimer O, Freedman L, Kalkstein N, et al.Bescherming van BNT162b2-vaccinbooster tegen covid-19 in Israël.N Engl J Med.2021;385:1393-400.MedlineNordstrom P, Ballin M, Nordstrom A. Effectiviteit van heterologe ChAdOx1 nCoV-19 en mRNA prime-boost-vaccinatie tegen symptomatische Covid-19-infectie in Zweden: een landelijke cohortstudie.Lancet Reg Health Eur.18 oktober 2021 (epub).MedlineMuren AC, Park YJ, Tortorici MA, Wall A, McGuire AT, Veesler D. Structuur, functie en antigeniciteit van het SARS-CoV-2 spike-glycoproteïne.Cel.2020;181:281-92.e6 MedlineErasmus MC, afd.Viroscience, Rotterdam: N. Worp, MSc, promovenda;prof.dr.MPG Koopmans, prof.dr.RAM Fouchier en dr.BB Oude Munnink, virologen.Neem contact op met B. Oude Munnink (b.oudemunnink@erasmusmc.nl)Belangenconflict en financiële ondersteuning: er zijn mogelijke belangen gemeld bij dit artikel.ICMJE-formulieren met de belangenverklaring van de auteurs zijn online beschikbaar bij dit artikel.Naschrift: Drie dagen voordat de omikronvariant in het nieuws kwam werd dit artikel en begonigeerd.De auteurs hebben de kadertekst over de omikronvariant met het artikel in overleg met de hoofdredactie toegevoegd.Deze kadertekst werd op 29 november 2021 toegevoegd met goedkeuring van de hoofdredactieOp 26 november 2021 bestempelde de WHO de omikronvariant tot zorgwekkende variant.Deze nieuwe variant werd als eerste Afrika bij een patiënt uit Zuid- in de provincie Gauteng, in materiaal van 9 november 2021. In een periode van 3 weken nam het aantal covid-19- gevallen in deze regio snel toe, aanwezig het aandeel van de oorzaak veroorzaakt door de nieuwe variant.De omikronvariant valt op door een ongebruikelijk aantal variaties, waaronder 29 mutaties, 3 deleties en een insertie in het spike-eiwit ten opzichte van het SARS-CoV-2 D614G-virus.Meer dan de helft van de mutaties in het spike-eiwit beeld zich in het receptorbindende domein bij het binnendringen van het virus in de cel.Dit domein is een belangrijk belang voor neutraliserende.Waar de alfa-, bèta-, gamma- en deltavarianten 1 tot 3 mutaties in het receptorbindende domein bevatten, zijn dit er 15 voor de omikronvariant.De deletie van aminozuren 69 en 70 in het spike-eiwit resulteert in een niet-detecteerbaar S-gen-doelwit (SGTF) voor een aantal PCR-tests, wat als een marker kan worden gebruikt om de variant snel te realiseren.snel toe in meerdere provincies in Zuid-Afrika en is de variant wereldwijd incidenteel aangetroffen.In Nederland zijn bevestigde bevestigingen met de omikronvariant gebruikt, niet alleen bij personen met een reisgeschiedenis uit Zuid-Afrika.De snelle uitbreiding in Zuid-Afrika roept onder meer de vraag op van deze variant is dan geavanceerde varianten.Dat is nog niet zeker, aangezien de circulatie van de deltavariant in handelsweken op een zeer laag niveau was.Effecten van de mutaties op de ernst van infectie en de werkzaamheid van vaccins en therapeutische onderzoeken worden de komende weken.Wanneer een virus repliceert kan het 'fouten' maken.Het SARS-CoV-2-virus bevat het enzym exoribonuclease, dat zorgt ervoor dat deze fouten worden betaald door de verkeerd ontworpen nucleotiden uit de nieuw gesynthetiseerde RNA-streng te verwijderen.Coronavirussen zijn een van de weinige RNA-virussen met een soort RNA proofreading-mechanisme.Dit is een specifieke immuunparameter die het mogelijk maakt en/of ziekte door een pathogeen te voorspellen.Mutagenese is een techniek die in de moleculaire biologie wordt gebruikt om kunstmatige genen, eiwitten en organismen te creëren.Deze methode maakt gebruik van 'next generation sequencing' en eiwit-engineering om in een experiment de activiteiten van een miljoen unieke eiwitvarianten te meten.Dit kan inzicht geven in de functionele consequenties van individuele mutaties.Een boostvaccin is een vaccin dat aan gevaccineerde populatie wordt een vervolg van een primaire vaccinatiereeks.Bij homologe boostervaccinatie wordt hetzelfde vaccin gebruikt als bij de primaire vaccinatie;bij een heterologe boostervaccinatie wordt een ander vaccin gebruikt dan bij de primaire vaccinatie.Schrijf je nu in op onze nieuwsbrief en ontvang elke donderdag de meest artikelen in je mailbox.